اینجا به معرفی منطقه ارس با آثار گردشگری تاریخی خواهیم پرداخت زیبایی های منطقه آزاد ارس از شرق تا غرب آن چشم هر بیننده ای را خیره می کند و هر ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به خود جذب می کند. همین امر باعث شده که مسئولان این منطقه درصدد مطرح کردن بیشتر این منطقه به خصوص در سطح جهانی باشند. عضویت این منطقه در سازمان جهانی گردشگری در دستور کار مدیران این منطقه قرار دارد.

پیشتر قائم مقام ستاد هماهنگی گردشگری و خدمات سفر منطقه آزاد ارس در خصوص برنامه سازمان منطقه آزاد ارس برای عضویت در سازمان جهانی گردشگری به اقتصاد۲۴ گفته بود: عضویت در سازمان هایی که ماهیت بین المللی دارند در حقیقت عضویت در یک شبکه جهانی و برای معرفی بیشتر یک منطقه است و از آنجا که ارس دارای پتانسیل های گردشگری بی نظیری هم در عرصه ملی و هم بین المللی است و علاوه بر جاذبه های تاریخی مانند کلیسای سنت استپانوس که ثبت جهانی هم شده، از نظر جاذبه های طبیعی نیز بسیار مورد توجه است.

اَرَس (ارمنی: Արաքս‎ آراکس؛

در ترکی آذربایجانی: Araz آراز) نام رودی نسبتاً پرآب و خروشان است که از کوه‌های بینگول منطقه آناتولی ترکیه سرچشمه می‌گیرد. رود آرپا در نزدیکی مرز ترکیه و ارمنستان به رود ارس می‌ریزد و سپس مرز مشترک نخجوان را بطول ۱۱ کیلومتر ترسیم کرده و پس از گذر از مرز ایران و نخجوان، از مرز میان ایران و ارمنستان عبور کرده و دوباره مرز مشترک میان ایران، جمهوری آرتساخ و جمهوری آذربایجان را شکل داده و در منتهی‌الیه شمالی استان اردبیل (شهرستان پارس‌آباد) وارد جمهوری آذربایجان شده و به رود کورا می‌ریزد. این رود ۱۰۷۲ کیلومتر طول دارد و از طولانی‌ترین رود داخلی ایران، یعنی کارون طولانی‌تر است.

رود ارس در پی عهدنامه ترکمنچای از اول اسفند ۱۲۰۶ به عنوان مرز ایران و امپراطوری روسیه برگزیده شد

تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه افزوده شد. بعدها ایران و اتحاد شوروی با همکاری همدیگر سدی در ناحیه پلدشت به نام سد ارس بنا کردند. سپس سد خداآفرین به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان بر روی رود ارس احداث شد. هم‌اکنون سد قیزقعله‌سی به صورت مشترک با جمهوری آذربایجان بر روی رود ارس احداث می‌شود. بر روی ارس تا کنون پنج پل نیز ساخته شده‌است که عبارتنداز: پل آهن جلفا، پل شوسه جلفا، پل پلدشت، پل خداآفرین و پل نوردوز در مرز ارمنستان.

روستای اشتبین

در ادامه معرفی منطقه ارس با آثار گردشگری  به روستای اشتبین میرسیم در منطقه ارس یکی از قدیمی ترین و زیباترین روستاهای حاشیه رودخانه ارس، روستای اشتبین است. خانه های مزین به سر درها و کتیبه های مرمرین دوره صفویه و طبیعت جذاب با جنگلی از میوه های متنوع، این روستا را به عنوان دهکده سلامت مطرح و در زمره آثار ملی ثبت شده قرار داده است.

این رود مهمترین و پرآب ترین رودخانه شمالی آذربایجان شرقی است. رودخانه ارس از کوه بینگول داغ (هزار برکه) واقع در حوالی سرچشمه فرات در ترکیه سرچشمه گرفته و به سوی خاور روان می شود و در نهایت به دریای خزر می ریزد.

درازای بخش مرزی این رود ۴۷۵ کیلومتر و درازای سر تا سری رودخانه حدود ۹۱۰ کیلومتراست. رود ارس از شهرستان های ماکو، اهر، مرند و گرمی در استان های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل عبور می کند. ارس یک رود دایمی و رودخانه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

ارس از دو شاخه مجزا یکی در ارمنستان و دیگری در ترکیه و سلسله جبال آرارات(آغری) تغذیه می شود که در محل زنگنه واقع در منتهی الیه شمال باختری ایران به هم می رسند.

این منطقه، مرز مشترک ایران و جمهوری آذربایجان و ترکیه است. پس از آن رودخانه ارس تا محلی به نام بهرام تپه مرز مشترک سه کشور ایران و آذربایجان و ارمنستان است. حوضه آبریز ارس جلگه پستی در نیمه شمالی استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل است و آب و هوای معتدلی نسبت به نیمه جنوبی این استانها دارد.

بارش فراوان در این منطقه علاوه بر کمک به اعتدال آب و هوا باعث ایجاد رودخانه‌های متعدد با دبی (حجم آب در واحد زمان /Sec M3) زیاد شده است. برخی از این رودها سرشاخه‌های متعددی در کشورهای همجوار (ترکیه- آذربایجان- ارمنستان) دارند و در نهایت به دریای خزر راه می‌یابند.

عرض رودخانه ارس در جلفا گاهی تا ۲۰۰ متر و ارتفاع و عمق بستر آن به ۲ تا ۳ متر می رسد.

عریض ترین نقطه رودخانه در نزدیکی شهر جلفا است که بیش از ۲۰۰ متر عرض و بیش از ۴ متر عمق دارد که می توان سومین رودخانه ایران از لحاظ قدرت آب تلقی کرد. بستر رودخانه ارس دارای شیب زیادی بوده که آب با سرعت درآن جریان دارد و مثل رودهای دیگر نمی توان بر روی آن قایقرانی کرد ولی اگر قایق موتور دار باشد می توان از آن استفاده کرد.

رودخانه ارس که سراسر نوار شمال غربی کشور را سیراب می کند در تمام فصول سال پر آب است اما به دلیل مسائل زیست محیطی و تخم ریزی ماهی ها مجوز برای ماهیگیری در ایام خاصی از سال صادر می شود. شهرهای جلفا، پلدشت، سیه رود و سواحل حاشیه ای این شهرها بهترین نقاط برای ماهیگیری هستندکه هر ساله در فصل تابستان قلاب های آویزان نشانگر حضور ورزشکاران و گاه خانواده های علاقمند به ماهیگیری است.

جاده مرزی ارس جلفا

جاده مرزی ارس جلفا از جمله جاده‌های زیبای کشور است که در شمال‌غربی و امتداد رودخانه ارس قرار دارد. این جاده شگفت‌انگیز از منطقه ارسباران به موازات رودخانه ارس آغاز و در جلفا تمام می‌شود. در طول مسیر این جاده، از یک سو جنگل‌های انبوه و کوه‌های سرسبز و از سوی دیگر رودخانه ارس و خانه‌های روستایی را می‌توانید تماشا کنید. همینطور می‌توانید خانه‌هایی که در کشور ارمنستان در منطقه مستقل نخجوان قرار دارد را نیز به راحتی در این جاده مشاهده کنید، زیرا فاصله آن‌ها با شما تنها یک رود است.

مجموعه کردشت

مجموعه کردشت یکی از زیباترین نمونه‌های معماری ایرانی و جاذبه‌های تاریخی استان آذربایجان شرقی است که در روستای کردشت و در جوار شهرستان جلفا قرار دارد. این مجموعه بی‌نظیر شامل ۸ بنای مهم از جمله حمام بزرگ، حمام کوچک، مسجد غریب، دیوانخانه، یخچال، قلعه منسوب به عباس میرزا و ساخلو (پادگان نظامی) است.

پل های تاریخی خدآفرین

معرفی منطقه ارس با آثار گردشگری تاریخی را با معرقی خدآفرین ادامه میدهیم در بخش خداآفرین بر روى رود ارس در فاصله ۱۰۰ مترى از یکدیگر دو پل زده شده است. نخستین پل (پل بزرگتر) به طول تقریبى ۱۷۰ متر با ۱۵ چشمه که قدمت آن احتمالاً به دوره سلجوقى برسد. پل دیگر به طول ۱۲۰ متر و در ۱۰ چشمه بر روى رود ارس بر بستر صخره‌اى آن ایجاد شده است و حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد. پل سالم در میان ملت های طرفین رودخانه ارس به پل حسرت معروف شده است و شعرای مختلف هم در این راستا شعرهای سوزناک سروده اند. از جدایی دو ملت حدود ۲۰۰ سال می گذرد.