خسروانی چیست؟
اشعاری که برای خواندن با بربط و دیگر ابزار موسیقایی , ساخته و پرداخته باربد بوده اند , خسروانی می خوانده اند .
وی ۳۶۰ داستان و نوای توام با شعر و موسیقی ساخته بود که هرکدام ویژه ی روزی از سال بود .
از جمله هفت دستان وی ویژه ی ۷ روز هفته بوده و هفت خسروانی نام داشت .
همچنین سی لحن هم برای سی روز ماه داشت که چون در دربار خسرو پرویز احرا می شده خسروانی نام گرفته بود .
این را نیز باید دانست که آن زمان موسیقی ایران در اوج بوده و ستیغ آن در روز گار خسروپرویز با حضور چهره ای چون باربد در آن دوره ,نمونه ای از ارتباط آن با فلسفه و حکمت آن عصر است .
واژه خسرو که امروز به معنی پادشاه به کار می رود در اصل چنین نبوده است .
این واژه در اوستا به صورت «هنو سروتکه »و «هنو سرودن » آمده و از دو بخش تشکیل شده است .
بخش نخست هنو به معنی اندیشه نیک تلفظ می شود و بخش دوم آن سرو تکه به معنی سروده شده است که با هم معنی خوب سرود شده را می دهد .
اگر این نام درباره اشخاص به کار رود معنی نیکنام را می دهد ؛ اما در اینجا همان سروده نیک یا آواز و نوای خوش است .
چند نمونه از اشعار خسروانی:
حافظ نیز در ساقی نامه توجه حیرت انگیزی به خسروانی ها داشته است .
مغنی نوایی به گلبانگ رود بگوی و بزن خسروانی سرود
روان بزرگان زخود شاد کن زپرویز و از باربد یادکن
این کاملا درست به نظر می آید که خسروانی ها یک نوع از اشار هجایی بوده که تعداد هجاها و سیلاب های هر مصرع از آهنگ پیروی می کرده و بی شباهت به تصنیف های امروزی نبوده است .
در اشعار مولانا که اوج پیوند شعر و موسیقی پس از اسلام و عرفان است نیز بارقه ی خسروانی ها در اوزان هجایی پدیدار است :
ای یوسف خوشنام ما (۲) خوش می روی بر بام ما (۲)
ای در شکسته جام ما (۲) ای بردریده دام ما (۲)
ای نور ما ای صور ما ای دولت منصور ما
جوشی بنه بر شور ما (۲)….
