رفتار شناسی ایرانیان ( جوانمردی و مردم داری ) و عیاری از ویژگی های مردم این سرزمین بوده است .

سیاحانی که از ایران زمین دیدن کرده اند , این روش و منش را ستوده اند .

ابن بطوطه داستان زندگی ایرانیانی را که با آنها دیدار کرده و مردمی را که جوانمردی ها و شوخ طبعی ها و زیرکی ها و وارستگی ها و مهربانی های انان شیفته اش می ساخته را بیان داشته است . (ابن بطوطه ,۱۳۳۷)

از ویژگیهای روح ایرانی دلبستگی فراوان آنان به نیکی و داد است.

این ویژگی ها در آیین های ایران پیش از اسلام , برآنها پافشاری شده است .

برای نمونه در آیین مهر (میترائیسم )نیکی و داد از ویژگی های مهرو سلوک مهرگرایان به شمار می رود .

در کیش زرتشت این دو خصوصیت از ویژگی های انسان فرهمند است .

نمونه های ادبی:

فردوسی این دو ویژگی را وجه تمایز فریدون شهریار آرمانی شاهنامه از دیگر مردمان می داند , آنجا که می گوید :

فریدون فرخ , فرشته نبود                        زمشک و زعنبر سرشته نبود

به داد و دهش یافت آن نیکویی                توداد و دهش که فریدون تویی

و هم چنین پندارو گفتار و کردار نیک , شعار زرتشتیان است و احادیث دیگر بسیاری در نزد ایرانیان مسلمان گواه از احترام به نیکی , جوانمردی و فتوت دارد .

از این رو چنان که پیش از این گفته شد سلوک رفتار , جوانمردی و عیاری در میان ایرانیان به مرام فکری و مکتب هم تبدیل شد .